Słowniczek terminów mydlarskich
Alkohol izopropylowy (najlepiej 99%) – inaczej izopropanol. Spryskanie wierzchu mydła po około 10-15 minutach od wlania masy do foremki, zapobiega tworzeniu się białego osadu na mydle.
Beton – moment, w którym mydło błyskawicznie zastyga i nie daje się już przelać do formy. Najczęstszą przyczyną „zabetonowania się” mydła są olejki zapachowe.
Białe plamki / plamki stearynowe – zazwyczaj powstają, kiedy zmydlanie zachodzi w niższych temperaturach, a przepis zawiera sporo tłuszczów z kwasem stearynowym (oraz palmitynowym). Jak temu zaradzić? Jeśli przepis zawiera nieco więcej twardych tłuszczów roślinnych (masło shea, kakaowe, olej palmowy i/lub tłuszczów zwierzęcych, należy zmydlać w nieco wyższej temperaturze (powyżej 30 stopni Celsjusza).
Biały osad – biała warstwa tworząca się na powierzchni mydła kilka godzin po przelaniu do formy. Biały osad to najczęściej niegroźny dwuwęglan sodu i stanowi jedynie defekt kosmetyczny. Jeśli jest go niewiele, można usunąć go wilgotną szmatką.
Częściowy żel – to zjawisko, które pojawia się kiedy mydło nie przechodzi fazy żelowej w całości. Po przekrojeniu mydła można zaobserwować, że środek mydła przybiera ciemniejszy odcień w porównaniu do jego boków. Różnica w kolorach powstaje, kiedy temperatura mydła zacznie spadać zanim żel dotrze do jego brzegów. Jest to całkowicie niegroźne i stanowi jedynie problem natury estetycznej.
Emulsja – moment połączenie się ługu i olejów, po którym nie są one w stanie się od siebie oddzielić. Masa mydlana staje się gładka, traci ziarnisty wygląd, na powierzchni nie pojawiają się żadne plamy i pasemka oleju. Emulsja zachodzi tuż przed fazą śladu. Jeżeli masa mydlana nie przeszła emulsyfikacji i nie jest jednorodna, nie należy jej wylewać do formy.
Faza żelowa – to etap procesu saponifikacji, podczas którego mydło osiąga wysoką temperaturę i zmienia kolor. Temperatura mydła podnosi się, środek mydła zaczyna ciemnieć i robi się bardziej przezroczysty. Proces ten postępuje w kierunku krawędzi mydła.
Faza śladu – to określenie gęstości masy mydlanej, które możemy podzielić na 3 etapy:
Faza rzadkiego śladu (etap I) – charakteryzuje się tym, że masa skapując, co prawda zostawia ślad, ale w krótkim czasie wsiąka on i miesza się z resztą mydła. Masa w tej fazie jest gęstsza od świeżej emulsji, ale wciąż ma postać płynną.
Faza średniego śladu (etap II) – moment, w którym masa mydlana nabiera jeszcze większej gęstości i ma postać półpłynną. Faza ta ma miejsce wtedy, gdy masa skapując z wysokości, zostawia ślad na powierzchni reszty mydła, jednak ślad ten nie zapada się tak łatwo i dłużej utrzymuje się na powierzchni.
Faza gęstego śladu (budyniu) (etap III) – moment po wymieszaniu ługu i tłuszczów, w którym masa mydlana bardzo gęstnieje i przestaje mieć postać płynną. Wciąż jednak można ją przełożyć do foremki, w przeciwieństwie do mydła, które się zabetonowało. Jest to najlepszy moment na zabawę z wierzchem masy, aby nadać mu rozmaite ciekawe kształty.
Grudki w masie mydlanej – zjawisko podczas którego, w masie mydlanej nagle pojawiają się twarde kawałki, które wyglądem przypominają ziarna ryżu. Najczęściej oznacza to problemy z olejkiem zapachowym. Można próbować rozbić grudki blenderem, choć nie zawsze się to udaje.
Kalkulator mydlany – strona/program pozwalający obliczyć ile wodorotlenku/zasady potrzeba aby zmydlić konkretną ilość oleju. Najpopularniejsze kalkulatory to: SoapCalc, Soapee, Soapmakingfriend.
Kwasy tłuszczowe – kwasy te wchodzą w skład tłuszczów, zbudowane są z atomów węgla, tlenu oraz wodoru. Dzielimy je na nasycone i nienasycone. Każdy z 8 kwasów tłuszczowych nadaje mydłu inne właściwości. Wyróżniamy kwas mirystynowy, palmitynowy, laurynowy, stearynowy, oleinowy, rycynolowy, linolowy, linolenowy.
Mika – to grupa minerałów krzemianowych, które znane są ze swoich opalizujących właściwości. Miki posiadają naturalny, metaliczny połysk i są jednym z najbardziej powszechnych, trwałych i bezpiecznych barwników do mydła.
Mleczan sodu – inaczej sól sodowa kwasu mlekowego. Dodany w niewielkiej ilości (1 łyżeczka na 500 g olejów) wystudzonego ługu, poprawia twardość mydła i przedłuża jego żywotność.
Mydło na ciepło / gorąco – to mydło, które wytwarzane jest w wyższych temperaturach (zwykle 50-100°C). Mydło doprowadza się do wysokiej temperatury dzięki zewnętrznym źródłom ciepła (świetnie nadaje się do tego wolnowar), tak by osiągnęło fazę żelową i szybko przeszło saponifikację.
Mydło na zimno – to mydło, które wytwarzane jest w stosunkowo niskich temperaturach (zwykle 30-50°C). Proces ten nie wymaga gotowania mydła. Masę mydlaną wlewa się do formy od razu po połączeniu składników, a saponifikacja zachodzi samoistnie z udziałem fazy żelowej lub bez jej udziału.
Mydło potasowe – miękkie mydło, zazwyczaj o konsystencji pasty, wytwarzane przy użyciu wodorotlenku potasu.
Odjęcie wody – zmniejszenie ilości wody w przepisie na mydło. Zazwyczaj kalkulatory mydlane mają sztywno ustawioną ilość wody. Tę domyślną wartość można zmienić, tak aby przepis zawierał nieco mniej wody. Wówczas mydło szybciej wychodzi z foremki i traci nieco mniej na wadze podczas suszenia. Więcej na ten temat możesz dowiedzieć się z posta o manipulowaniu ilością wody.
Olejek eteryczny – ciekła, lotna substancja zapachowa, znajdująca się najczęściej w specjalnych komórkach tkanki wydzielniczej roślin (Wikipedia). Olejki eteryczne mają pochodzenie naturalne i można je stosować jako substancje nadające mydłu zapach.
Olejki zapachowe – to najczęściej to mieszaniny syntetycznych związków aromatycznych lub naturalnych olejków eterycznych rozcieńczonych nośnikiem, takim jak glikol propylenowy, olej roślinny lub olej mineralny.
Pomarańczowe plamki – żółto pomarańczowe plamy na powierzchni mydła, najczęściej pojawiające się w wyniku użycia sporych ilości olejów z dużą zawartością kwasu linolowego i linolenowego, które mają tendencję do szybszego utleniania się. Są to między innymi: olej lniany, konopny, słonecznikowy, sojowy, kukurydziany, czy krokoszowy. Dlatego warto zwracać uwagę na datę ważności olejów, z których robione jest mydło (najlepsze są te z odległą datą), a także sposób przechowywania tłuszczów (najlepiej trzymać je w ciemnym, chłodnym miejscu).
Przegrzanie mydła – (zobacz też „wulkan”) – sytuacja, w której mydło osiąga zbyt wysoką temperaturę w trakcie procesu saponifikacji, co może powodować pęknięcia, pofałdowania przypominające mózg na wierzchu mydła, a w skrajnych przypadkach nawet wylanie się mydła z formy.
Przetapianie mydła – to proces, dzięki któremu można uratować nieudane wizualnie mydło. Mydło należy zetrzeć na tarce, stopić z niewielkim dodatkiem wody w wysokiej temperaturze i ponownie umieścić w formie. W trakcie tego procesu można też dodawać inne składniki.
Przetłuszczenie – to odejmowanie małej ilości ługu (lub niewielkie zwiększanie ilości tłuszczu), tak aby w mydle pozostało nieco niezmydlonego tłuszczu. Uznaje się, że takie mydło jest łagodniejsze i delikatniejsze dla skóry.
Roztwór ługu potasowego – silnie zasadowy płyn, który powstaje po połączeniu wodorotlenku potasu i wody.
Roztwór ługu sodowego – silnie zasadowy płyn, który powstaje po połączeniu wodorotlenku sodu i wody.
Rzeczki glicerynowe – rzeczki glicerynowe to inaczej cętki, pasy, czy marmurek, które pojawiają się na mydle po jego zastygnięciu. Dzieje się tak, kiedy gliceryna zamiast rozproszyć się równo po całym mydle, zbiera się w jednym miejscu. Zjawisko to jest najczęściej spowodowane zbyt wysoką temperaturą. Dodatek cukru, miodu, soków owocowych, a nawet dwutlenku tytanu zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się rzeczek glicerynowych. Rzeczki glicerynowe nie są niebezpieczne, stanowią jedynie defekt estetyczny.
Saponifikacja (zmydlanie ) – to proces, w którym następuje zmydlanie tłuszczu – tłuszcze roślinne lub zwierzęce reagują z wodorotlenkiem sodu lub potasu (ługiem) w celu wytworzenia glicerolu (gliceryny) i soli kwasu tłuszczowego zwanej „mydłem”. Gdy stosujemy wodorotlenek sodu, powstaje twarde mydło. Użycie wodorotlenku potasu da nam mydło miękkie.
Schnięcie / suszenie mydła – to proces umożliwiający zakończenie procesu saponifikacji i odparowanie wody z mydła. Dzięki temu robi się ono twardsze i łagodniejsze, a w gotowym produkcie nie ma ługu. Schnięcie zajmuje zazwyczaj od 4 do 6 tygodni.
Swirle, maziaje, zawijasy – technika zdobienia mydła polegająca na mieszaniu masy mydlanej o różnych kolorach w celu uzyskania ciekawych efektów kolorystycznych.
Test językiem – praktyka sprawdzania językiem, czy mydło szczypie. Przyjmuje się, że mydło szczypiące w język może mieć zbyt wysokie pH i powodować podrażnienia skóry. Nie jest to metoda naukowa, ale jest praktykowana przez wielu mydlarzy. Sprawdzanie mydła powinno odbywać się po kilku dniach od wyciągnięcia z formy.
Wodorotlenek sodu – NaOH, inaczej soda kaustyczna, to nieorganiczny związek chemiczny z grupy wodorotlenków, który ma postać stałą. Sprzedawany w postaci białych płatków lub granulek.
Wodorotlenek potasu – KOH, inaczej potaż żrący, to nieorganiczny związek chemiczny z grupy wodorotlenków, który ma postać stałą. Sprzedawany w postaci krystalicznych, miękkich płatków.
Wulkan – ekstremalny etap przegrzania się mydła. Kiedy mydło osiąga zbyt wysoką temperaturę w formie, jego brzegi mogą zacząć się unosić, a w skrajnym przypadku masa mydlana może zacząć wylewać się z foremki.
