Z czego robi się mydło? Wiadomo z zasady i tłuszczu. Ale jakiego konkretnie tłuszczu? Jakie są najlepsze i najpopularniejsze tłuszcze używane do robienia mydła? I czy w ogóle są takie?
Jakie tłuszcze do mydła
Na dobrą sprawę można by odpowiedzieć, że najlepsze tłuszcze to te, które są łatwo dostępne w danym regionie świata, nie kosztują zbyt wiele i dają dobre, pieniące się kostki. Bo choć oczywistą rzeczą jest, że aby zrobić mydło potrzebujemy tłuszczu, to to jakiego tłuszczu potrzebujemy nie jest już takie oczywiste.
W dużej mierze jest to kwestia tego, co nam odpowiada najbardziej. Osoby, które potrzebują delikatnego mydła do ciała i twarzy odpowiedzą inaczej niż osoby, które chcą zrobić mydło do prania i czyszczenia. Wegetarianie i weganie pewnie odpowiedzą na to pytanie inaczej niż ci, którzy nie mają nic przeciwko stosowaniu tłuszczów zwierzęcych w mydłach.
Ja również nie używam tłuszczów zwierzęcych w moich mydłach, choć technicznie rzecz biorąc, tłuszcze zwierzęce doskonale się do robienia mydła nadają. Dają dobre, twarde, pieniące się mydło.
Wolę jednak oleje i masła roślinne, dlatego też dzisiaj pogadamy o oleju kokosowym, oleju palmowym i oliwie z oliwek, czyli jednymi z najczęściej używanych roślinnych tłuszczów w mydle. Oczywiście istnieją też inne, fantastyczne oleje i masła, które warto wypróbować, ale o tym kiedy indziej.
Z czego zrobić mydło – tłuszcze miękkie i twarde
Generalnie tłuszcze można podzielić na miękkie i twarde. Jest to dość umowny podział, bo to że tłuszcz jest miękki wcale nie oznacza, że zrobione przy jego pomocy mydło będzie miękkie. 🙂
Tłuszcze miękkie to te, które mają postać płynną w temperaturze pokojowej czyli: oliwa z oliwek, olej ryżowy, olej słonecznikowy, rzepakowy, rycynowy, itp.
Tłuszcze twarde to takie tłuszcze, które w temperaturze pokojowej mają postać stałą: olej palmowy, kokosowy, masło shea, masło kakaowe, masło mango itp. Tłuszcze te mogą różnić się między sobą stopniem twardości, na przykład masło kakaowe w temperaturze pokojowej jest bardzo twarde i kruche, podczas gdy olej palmowy jest dość miękki.
Jaki znaczenie ma ten podział dla robionych przez nas mydeł? W zależności od tego jakich proporcji olejów miękkich i twardych użyjemy, mydło może wyjść twarde lub miękkie. Łatwiej bądź trudniej będzie nam wyciągnąć je z formy. Mydło może też lepiej lub gorzej się pienić, krócej bądź dłużej schnąć. Niektóre tłuszcze dają twarde kostki, a inne takie, które mają tendencję do ślimaczenia się pod wpływem wody. Oto krótka charakterystyka oleju kokosowego, oliwy z oliwek oraz oleju palmowego czyli trzy najpopularniejsze oleje używane do robienia mydła:
Olej kokosowy
Łatwo go znaleźć na sklepowych półkach, jest praktycznie w każdym większym supermarkecie. Może być rafinowany – wtedy nie pachnie, bądź nierafinowany – pachnący kokosem. Mydło robione przy użyciu nierafinowanego oleju kokosowego niespecjalnie różni się od tego, w którym użyto olej nierafinowany jeśli chodzi o twardość, pianę czy trwałość.
Olej nierafinowany jest droższy, ale zachowuje więcej cennych składników, nie jest podgrzewany do wysokiej temperatury i pozbawiany zapachu. Jest po prostu zdrowszy i jeśli zależy Ci na tym, by używać jak najmniej przetworzonych składników to olej kokosowy extra virgin jest dla Ciebie.
Charakterystyka oleju kokosowego:
- im więcej go dodamy do mydła tym twardsze ono będzie
- daje pieniące się mydło, piana charakteryzuje się pokaźnymi bąbelkami
- ma wysokie właściwości myjące
- jest odporny na psucie się
- zbyt duża ilość w mydle (ponad 40-50%) może powodować wysuszenie skóry
Zalecana ilość w mydle: do 40-50 procent, ale ja staram się nie dawać go więcej niż 35 procent.
Oliwa z oliwek
Oliwy z oliwek nie trzeba nikomu przedstawiać, jest popularna w kuchni i łatwo dostępna w sklepach. I znów oliwa z oliwek występuje w przynajmniej dwóch postaciach: jako oliwa z pierwszego tłoczenia extra virgin oraz jako oliwa z wytłoczyn z oliwek (olive pomace). Z technicznego punktu widzenia jest niewielka różnica pomiędzy tymi rodzajami oliwy jeśli chodzi o proces saponifikacji.
Istotna różnica polega na tym, że oliwa z wytłoczyn może (nieraz dość znacznie) przyspieszać zastyganie masy mydlanej. Zawiera ona też więcej składników, które nie ulegają zmydleniu. Może to wpływać na ostateczny kolor mydła – bywa, że przybiera ono leciutko zielonkawy odcień. Ale z kolorem jest tak, że nawet poszczególne partie oliwy extra virgin od jednego producenta mogą różnić się od siebie, a tym samym dawać inny kolor mydła.
Te różnice dobrze widać na przykładzie mydła kastylijskiego (tylko z oliwy z oliwek). Bywa, że mydła kastylijskie jednego producenta mocno różnią się kolorem od mydeł innego. Jeśli zależy Ci na jaśniejszym mydle, używaj oliwy extra virgin. Jednak w przypadku kiedy ceny oliwy galopują jak szalone, oliwa z wytłoczyn może stanowić bardzo dobry zamiennik.
Jeśli chodzi o jakość i zawartość składników odżywczych w obu rodzajach oliwy różnice są ewidentne i odzwierciedla je choćby cena – oliwa z wytłoczyn jest znacznie tańsza. Oliwa extra virgin musi spełniać odpowiednie normy by producent mógł ją tak nazywać. Przy jej wytwarzaniu nie używa się żadnych substancji chemicznych i jest ona lepsza jakościowo od oliwy z wytłoczyn.
Znów więc jest to kwestia preferencji jakiej oliwy użyjesz w swoim mydle. To, na co warto zwrócić baczną uwagę, to świeżość użytej oliwy i wszystkich innych tłuszczów. Tłuszcze, które są niepierwszej świeżości mogą jełczeć w mydle (objawia się to zwykle poprzez pojawianie się żółtych plam na powierzchni mydła). Dlatego, jeśli kupujesz oliwę np. w supermarkecie, zwróć uwagę na datę przydatności do spożycia. Im odleglejsza data, tym większa szansa, że oliwa jest świeża.
Charakterystyka oliwy z oliwek:
- jest olejem płynnym, teoretycznie miękkim – im więcej oliwy dodamy tym bardziej miękkie będzie mydło po wyciągnięciu z foremki, ale uwaga: po leżakowaniu i przesuszeniu mydło z dużą ilością oliwy robi się bardzo twarde. Mydło kastylijskie wytwarza się przy użyciu praktycznie samej oliwy (od 80 -100% ) i choć musi leżakować przez około rok, to ostatecznie jest to bardzo twarde, (ale też bardzo delikatne) mydło
- nie daje obfitej piany, z bąbelkami, ale wpływa na jej stabilność (piana nie znika zaraz po wytworzeniu i jest bardziej kremowa)
- ma niewielkie właściwości myjące, ale duże właściwości pielęgnujące i nawilżające
Zalecana ilość w mydle: nawet 100 procent.
Olej Palmowy
Olej palmowy w niższych temperaturach ma konsystencję stałą, natomiast pod wpływem ciepła topi się i robi się przejrzysty. Kolor oleju palmowego zależy od tego czy przeszedł on proces rafinacji, czy też nie. Nierafinowany olej palmowy ma kolor pomarańczowy, ponieważ jest bogaty w beta karoten, zaś rafinowana wersja przechodzi rozmaite zabiegi, w rezultacie których uzyskuje kolor biały bądź żółtawy. I to właśnie kolor ma dość duży wpływ na częste użycie rafinowanego oleju palmowego w mydłach.
Rafinowany olej palmowy nie powoduje bowiem zmiany koloru mydła, w przeciwieństwie do oleju nierafinowanego, który nadaje mydłom kolor żółto-pomarańczowy (skądinąd bardzo ładny). Jeżeli użyjesz zbyt dużo czerwonego oleju palmowego, piana w takim mydle również będzie miała kolor pomarańczowy.
Biały olej palmowy jest w dużej mierze jest pozbawiony cennych składników odżywczych jakie posiada olej czerwony. Jest to jednak popularny tłuszcz w mydlarstwie. Na popularność tę ma wpływ fakt, że jest on wydajny, tani i z powodzeniem zastąpił w mydłach stosowany dawniej łój i smalec. Jednak olej palmowy jest kontrowersyjnym olejem i nie wszyscy mydlarze chcą go stosować. Mój stosunek do używania oleju palmowego opisałam w poście „Co jest nie tak z olejem palmowym„.
Charakterystyka oleju palmowego:
- nadaje mydłom twardość
- wpływa na stabilność piany
- daje delikatne, jedwabiste w dotyku mydło
- może przyspieszać zastyganie masy mydlanej
Zalecana ilość w mydle: od 25 do 50 procent. Jeśli robię mydło z olejem palmowym, używam zwykle około 25-30 procent, ale najczęściej staram się go unikać i robić mydło bez oleju palmowego.
Powyższe rozważania i zalecenia to oczywiście sugestie, a nie wyryte w kamieniu zasady, których trzeba się trzymać za wszelką cenę. Tłuszcze do robienia mydła to bardzo szeroki temat i każdy mydlarz po jakimś czasie ma swoje doświadczenia i preferencje. Ten post jest w założeniu skierowany do osób dopiero zaczynających swoją przygodę z robieniem mydła, niż do doświadczonych mydlarzy.
Wesołego zmydlania i samych udanych mydeł!
8 komentarzy
Czy można zastąpić oliwę z oliwek jakimś olejem, który będzie miał chociaż częściowo właściwości pielęgnacyjne i inne oliwy a który będzie od niej tańszy, ponieważ ceny oliwy z oliwek już całkiem wystrzeliły?
Można oliwę extra virgin zastąpić oliwą z wytłoczyn (pomace) tylko taka oliwa często przyspiesza gęstnienie masy mydlanej. Ale jest tańsza.
A jeśli chodzi o inne tłuszcze to oliwa z oliwek zawiera głównie kwas oleinowy i linolowy. Warto zatem zastąpić ją olejami, które będą miały podobną budowę, np. olej z awokado, olej rzepakowy, olej słonecznikowy, olej krokoszowy, olej ze słodkich migdałów, olej z pestek moreli.
Ja bardzo lubię też olej ryżowy, bo zawiera kwas palmitynowy, który jest nasycony i przydaje mydłu twardości. Można zastąpić oliwę kombinacją np. oleju ryżowego ze słonecznikowym + wytłoczyny z oliwek.
Pięknie dziękuję za odpowiedź. Ale czy pisząc o oleju rzepakowym masz na myśli olej nierafinowany, zimnotłoczony, czy rafinowany czyli taki jak jest w sklepach (znowu bardzo tani), czy to nie ma znaczenia w sensie jego właściwości pielęgnacyjnych w mydle?
Rozważając koszty i fakt, że mydło praktycznie od razu zmywamy ze skóry, oraz to, że nawet jeśli je przetłuszczamy, to tak naprawdę nie wiadomo, które tłuszcze pozostają niezmydlone, optowałabym za rafinowanym. Wyjdzie taniej. A gliceryna i tak się wytworzy.
Jeszcze raz serdecznie dziękuję za odpowiedź. Poeksperymentuję z mydłem na bazie oleju kokosowego i oleju rzepakowego i będę obserwowała jak reaguje moja skóra, jeżeli będzie OK, to będę się powoli przerzucała z oliwy na tańszy rzepak, może tez ryż i inne.
ziomek/ laska, ile tłuszczu potrzeba do mydła z rzepakowego oleju bo nigdzie odpowiedzi nie umiem znaleźć a oliwa jest dość droga (1,52zł ok.) za 45g mydła
Mydła ze 100% oleju rzepakowego?
Dzięki za wskazówki. Właśnie przymierzam się do zrobienia mydła i czytam wszystko, co pomoże mi opracować pierwszą recepturę.